“พี่เล้ง” ศิริวัฒน์ วงศ์จารุกร เคยบอกไว้ว่า เคล็ดลับการดูคนคือ “อย่าถาม”

เพราะถามไปก็ไม่มีประโยชน์ หากผู้หญิงถามผู้ชายว่าเคยนอกใจมั้ย ผู้ชายย่อมตอบเหมือนกันหมดว่าไม่เคย

ทุกคำแก้ตัวมีคำโกหกซ่อนอยู่เสมอ ทุกคำ convince มีคำโกหกซ่อนอยู่เสมอ

ยิ่งเราถาม เราจะยิ่งเกิด confirmation bias เพราะไม่มีใครอยากบอกว่าตัวเองไม่ดี

เพราะฉะนั้น อย่าถาม แต่ให้สังเกต และบังคับให้ตัวเองใช้ System 2

---

ผมเคยอ่านเจอในหนังสือสักเล่มหนึ่ง ว่าเวลาคนรวยป่วยหนัก มักจะยอมเข้ารับการรักษาหลายขนานเพราะอยากหาย ยอมเจ็บตัวและเสียเงินไปเป็นล้านเพราะเชื่อคำแนะนำของหมอ

แต่พอมีคนไปศึกษาพฤติกรรมของเหล่าคุณหมอ (ซึ่งก็มีกำลังทรัพย์เหมือนกัน) ตอนที่ป่วยหนักบ้าง ก็ได้พบว่าคุณหมอส่วนใหญ่เลือกที่จะไม่รับการรักษาเยอะแยะขนาดนั้น อาจจะเพราะไม่อยากเจ็บตัว อาจเป็นเพราะรู้แล้วว่าไม่คุ้มกัน

Nassim Taleb จึงแนะนำว่าเวลาปรึกษาหมอ อย่าฟังแค่ว่าหมอแนะนำให้เราทำอะไร แต่ให้ถามกลับว่าถ้าหมอป่วยเป็นโรคนี้เองหมอจะทำอะไร

คำตอบที่ได้อาจจะต่างหรืออาจจะเหมือนเดิม แต่อย่างน้อยคำถามนี้มันก็ได้ “สับสวิทช์” ให้หมอได้คิดว่า ถ้าหมอป่วยเสียเอง เขาจะเลือกทำอะไรต่างออกไปรึเปล่า

---

เวลาที่ Sandy Gottesman นักลงทุนที่รวยระดับ billionaire สัมภาษณ์รับคนเข้าทีม เขาจะไม่ถามผู้สมัครว่า “คุณคิดว่าหุ้นตัวไหนราคาถูก” หรือ “คุณคิดว่าประเทศไหนน่าจะเกิด recession เร็วๆ นี้”

คำถามที่แซนดี้จะถามคือ “คุณถือหุ้นตัวไหนอยู่บ้าง และเพราะอะไร”

เพราะถ้าถามว่าจะทำอะไร คนตอบจะพูดให้ฟังดูดียังไงก็ได้

แต่ถ้าถามถึงสิ่งที่คุณได้ทำลงไปแล้ว จะได้สิ่งที่ใกล้เคียงกับตัวตนที่แท้จริงของเขามากกว่า

---

หากเจ้าของสวนไม่กินผลไม้ที่ตัวเองปลูก

หากเจ้าของโรงเรียนส่งลูกตัวเองไปเรียนที่อื่น

หากมีเจ้าหน้าที่เข้ามาเชิญชวนให้เราบริจาคมูลนิธิที่ตัวเขาเองก็ไม่เคยบริจาค

นั่นย่อมเป็นสัญญาณให้เราระวังตัวเป็นพิเศษ

อย่าฟังสิ่งที่เขาพูด ให้ดูสิ่งที่เขาทำ

แล้วถ้อยคำจะไม่ทำให้เรามองคนผิดไปครับ