ถ้าจะมีสิ่งใดที่ผมได้เรียนรู้ในช่วง 10 ปีที่ผ่าน มันคือการอย่ามั่นใจในความจริงของเราจนเกินไป

“ความจริง” นี้มาจากไหน?

มันน่าจะมาจาก “ข้อเท็จจริง” ที่เราอ่านหรือได้ยินซ้ำๆ จนเกิดเป็นความเชื่อมั่นอย่างแรงกล้าว่าโลกมันทำงานอย่างนี้ พอนานๆ เข้าข้อเท็จจริงมันก็เลยกลายเป็น “ความจริงของเรา” และหนักเข้าก็อาจกลายเป็น “ความจริง” ที่ใครก็แตะต้องไม่ได้

แต่ประสบการณ์ก็สอนให้รู้ว่า ต่อให้เป็นสิ่งที่เรามั่นใจเหลือเกิน เราก็ยังคิดผิดได้อยู่ดี

เคยคิดว่าธุรกิจนี้ทำแล้วรุ่งแน่ๆ ตอนนี้ล้มเลิกไปแล้ว

เคยคิดจะถือหุ้นตัวนี้ไปยาวๆ ตอนนี้ขายทิ้งไปแล้ว

เคยชื่นชมนักเคลื่อนไหวคนนี้ ตอนนี้ไม่ชอบแล้ว

แล้วไอ้ความมั่นใจเหลือเกินนี้มันมาจากไหน?

Confirmation Bias – มันคือการที่เรามองหาหลักฐานและข้อมูลที่ยืนยันความเชื่อที่เรามีอยู่ก่อนแล้ว เช่นถ้าเราชอบคนคนนี้ เราก็จะหาหลักฐานที่ยืนยันว่าคนคนนี้เป็นคนดี คนเก่งและเสียสละ ส่วนหลักฐานอื่นที่ไม่สอดคล้องกับความเชื่อของเรา เราก็จะปัดมันตกทิ้งหรือมองเป็นเพียงเรื่องเล็ก

Filter bubble – สิ่งที่เรากูเกิ้ลกับสิ่งที่เพื่อนกูเกิ้ลนั้นจะได้ผลลัพธ์ไม่เหมือนกัน กูเกิ้ลทำทุกอย่างเพื่อที่จะช่วย personalize search ให้เรา มันจะเลือกผลลัพธ์ที่คิดว่าตอบโจทย์เรามากที่สุดโดยดูจากโลเกชั่น อายุ เพศ รวมถึงสิ่งที่เราเคยค้นหาและเคยคลิ้กดู

Social media bubble – เคยมั้ยที่ไปเจอเพจที่เราไม่เคยได้ยินชื่อมาก่อนเลย แต่มีคนติดตามหลายแสนหรือกระทั่งเป็นล้านคน จนอดถามตัวเองไม่ได้ว่าถ้าเพจมันดังขนาดนี้ทำไมเราถึงไม่รู้จัก

คำตอบก็คือ social media bubble อันเกิดจาก algorithm ที่เลือกโชว์แต่สิ่งที่เราสนใจ สิ่งที่เราคุ้นเคย และความเห็นของคนที่เราเห็นด้วย (และพอเราเจอคนที่เราไม่เห็นด้วยเราก็ไปบล็อคเขาอีก!) เราก็เลยตกอยู่ในโลกที่มีแต่คนเห็นด้วยกับเรา และเราก็(เผลอ)คิดว่าคนจำนวนมากเห็นด้วยกับเรา ความคิดของเราจึงถูกต้องแน่ๆ

ทั้ง filter bubble และ social media bubble จึงเป็นแรงหนุนให้เกิด confirmation bias อย่างง่ายดาย และส่งผลให้เรายึดมั่นในข้อเท็จจริงที่เรามีอย่างแน่นแฟ้น ยิ่งอ่านมาเยอะ ฟังมาเยอะ ก็ยิ่งมั่นใจว่าเราถูก

คำถามสำคัญ – โดยเฉพาะกับคนที่อยู่ในวัย 40 หรือมากกว่านั้นก็คือ – เมื่อเรามั่นใจว่าสิ่งที่เราสนใจนั้นเป็นเรื่องสำคัญ และสิ่งที่เราคิดมันถูกต้อง แล้วเราได้เดินทางมาถึงจุดที่พอใจกับชีวิตแล้วหรือยัง?

ถ้าเราซื่อตรงกับตัวเอง และได้คำตอบว่ามันยังมีบางแง่มุมของชีวิตที่เรายังไม่พอใจ นั่นก็เป็นสัญญาณว่า “แผนที่” ของเราอาจจะยังคลาดเคลื่อน

เพราะถ้าที่ผ่านมาเราคิดถูก-ทำถูกมาตลอด ชีวิตเราน่าจะไปได้ไกลกว่านี้แล้วไม่ใช่หรือ?

อย่ามั่นใจกับสิ่งที่เรารู้มากเกินไป ลองพูดคุยกับคนฉลาดๆ ที่มีความเห็นเป็นปฏิปักษ์กับเรา และเมื่อได้คุยกันมากพอเราอาจจะเลิกเป็นปฏิปักษ์ต่อกัน

เพราะเรื่องจริงเราอาจยังไม่รู้ เรื่องที่เรารู้อาจยังไม่จริงครับ

วันนี้วันศุกร์ มาฟังนิทานกันนะครับ

ลูกศิษย์กลุ่มหนึ่งกำลังจะไปแสวงบุญตามสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ

พระอาจารย์นำมะระมาลูกหนึ่ง แล้วพูดกับลูกศิษย์ว่า

“พวกเจ้านำมะระนี้ติดตัวไป และทุกครั้งเมื่อผ่านแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ ให้นำมะระนี้ลงไปแช่ด้วย และเมื่อทำการบูชาถวายเครื่องสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ให้นำมะระนี้รวมลงไปเซ่นไหว้ด้วย”

ทุกครั้งที่ผ่านแม่น้ำหรือสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ เหล่าลูกศิษย์ก็ทำตามที่พระอาจารย์สั่ง เมื่อกลับมาถึงวัด พระอาจารย์จึงสั่งให้นำมะระนั้นไปปรุงเป็นอาหาร

เมื่อถึงเวลาฉัน พระอาจารย์ฉันมะระลงไปหนึ่งคำ แล้วพูดขึ้นว่า

“แปลกจริงๆ มะระลูกนี้ผ่านพิธีกรรมจากสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ตั้งหลายแห่ง ทำไมถึงยังไม่ได้กลายเป็นรสหวาน”

Margaret Mead เป็นนักมานุษยวิทยาที่โด่งดังคนหนึ่งของอเมริกาในยุค 1960’s

ครั้งหนึ่งเคยมีนักศึกษาถามเธอว่า อะไรคือหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่บ่งบอกถึงจุดเริ่มต้นของอารยธรรมมนุษย์

นักศึกษานึกว่าจะอาจารย์มี้ดจะพูดถึงเครื่องปั้นดินเผา อุปกรณ์ล่าสัตว์ หินลับมีด หรือวัตถุบูชา

แต่เปล่าเลย มี้ดบอกว่าหลักฐานแรกของอารยธรรมคือกระดูกโคนขาที่มีอายุ 15,000 ปี

กระดูกโคนขาคือกระดูกที่ยาวที่สุดในร่างกายมนุษย์ที่เชื่อมสะโพกกับเข่าไว้ด้วยกัน ในยุคสมัยที่ไม่มีความรู้ทางการแพทย์ หากกระดูกโคนขาแตก ต้องใช้เวลาราว 6 สัปดาห์กว่าจะหายดี กระดูกโคนขาอายุ 15,000 ที่ถูกขุดเจอนั้นเคยผ่านการแตกและสมานแผลมาเรียบร้อยแล้ว

มี้ดอธิบายว่า ในโลกแห่งสิงสาราสัตว์ ถ้าขาคุณหัก นั่นหมายถึงความตาย เพราะคุณวิ่งหนีไม่ได้ ไม่สามารถออกหาอาหารอะไรได้ คุณทำได้แค่เพียงนอนรอวันเวลาที่จะกลายเป็นอาหารของสัตว์อื่นเท่านั้น ไม่มีสัตว์ชนิดใดที่เอาชีวิตรอดได้นานพอให้กระดูกกลับมาสมานกันอีกครั้ง

แต่กระดูกโคนขาที่เคยแตกและกลับมาหายดีคือหลักฐานที่บ่งบอกว่าคนๆ นั้นมีคนคอยดูแล มีคนคอยอุ้มไปไหนต่อไหน และคอยหาอาหารมาให้จนกว่าเขาจะหาย

กระดูกโคนขา 15,000 ปีจึงบ่งบอกว่ามนุษย์เริ่มช่วยเหลือมนุษย์ด้วยกันเอง ไม่ได้ทิ้งเขาไว้เพียงลำพังเพื่อเอาตัวรอด

และนี่แหละคือจุดเริ่มต้นของอารยธรรม

ขอบคุณเนื้อหาจาก Remy Blumenfeld | Forbes | How A 15,000-Year-Old Human Bone Could Help You Through The Coronacrisis

“Once you’ve made all the mistakes in the field, you’re considered an expert.”
-Derek Sivers

คนเก่งจึงไม่ใช่คนที่ทำถูกมากกว่าคนอื่น แต่คือคนที่ผ่านการทำผิดพลาดมามากกว่าคนอื่น

เหมือนเอดิสันที่ค้นพบ 10,000 วิธีที่ไม่ควรทำหลอดไฟ

ครั้งหนึ่งเคยมีคนมาปรึกษาบล็อกเกอร์ชื่อดังอย่าง Seth Godin ว่าทำยังไงถึงจะมีงานเขียนดีๆ

เซธจึงตอบกลับไปว่า “Show me your bad writing” – ไหนลองเอางานเขียนแย่ๆ ของคุณมาให้ผมดูหน่อย ปรากฎว่าคนที่ถามก็อึ้งเพราะตัวเองแทบไม่ได้เขียนอะไรออกมา

เราวาดหวังว่าจะเก่งเรื่องนั้นเรื่องนี้ แต่พอได้ลงมือทำแล้วรู้สึกว่าทำได้ไม่ดีเราก็เลยล้มเลิกเสียกลางกัน

คนที่เป็นมืออาชีพ เริ่มต้นเขาก็คงทำได้ไม่ดีเหมือนกัน ต่างกันแค่ว่าเขาไม่ล้มเลิกเท่านั้นเอง

ถ้าอยากจะเป็นตัวเทพ จึงต้องห้ามกลัวที่จะผิด

จริงๆ แล้วการทำผิดนั่นแหละคือสัญญาณที่ดี เพราะมันหมายความว่าเราได้เรียนรู้สิ่งที่เราไม่เคยรู้หรือเคยเข้าใจผิด และมันหมายความว่าวันพรุ่งนี้เราจะฉลาดและรอบคอบกว่าวันนี้

ลองผิดให้เยอะๆ แล้วมันจะถูกเองครับ

อับราฮัม ลินคอล์น เขียนสุนทรพจน์ด้วยเครื่องเขียนที่ยืมมาจากเพื่อน

เฮมมิ่งเวย์ เขียนนิยายรางวัลโนเบลด้วยปากกาหมึกซึมธรรมดา

แวนโก๊ะวาดรูปโดยใช้สีไม่เกิน 6 สี

ในวันที่แอปและ gadget มีมากมายในตลาด เราแอบหวังลึกๆ ว่าจะมีบางอย่างที่มา “เปลี่ยนเกม” เราได้

แต่จริงๆ แล้วเกมไม่ได้เปลี่ยนเพราะอุปกรณ์ที่เราซื้อ แต่เปลี่ยนเพราะทักษะและทัศนคติซึ่งล้วนแต่ต้องใช้เวลา

จริงๆ แล้วถ้าเห็นใครใช้อุปกรณ์รุ่นใหม่ล่าสุดอยู่เป็นประจำนั้น ให้ตั้งข้อสงสัยไว้ก่อนเลยว่าเก่งจริงรึเปล่า

ถ้าเราเอาแต่ซื้อๆๆ และหวังลมๆ แล้งๆ ว่าทุกอย่างจะดีขึ้น เราก็จะเป็นได้แค่เพียงลูกค้าคนหนึ่งในระบอบทุนนิยม

ให้เวลากับการหาอุปกรณ์ให้น้อย ให้เวลากับการลงมือให้มาก

เพราะตัวจริงไม่ต้องใช้อุปกรณ์เยอะครับ

ขอบคุณประกายความคิดจากหนังสือ ช่างหัวคุณสิครับ | Ignore Everybody by Hugh MacLeod

สามเดือนที่แล้วทุกคนยังเห่อ Clubhouse กันอยู่เลย แต่ตอนนี้คลับเฮาส์ค่อนข้างเงียบเหงาแม้จะออกเวอร์ชั่นแอนดรอยด์มาก็เหมือนไม่ได้ช่วยอะไรเท่าไหร่

ตอนนี้คนออกมาเล่นสเก็ตบอร์ดกันมากมาย แต่ก็ไม่แน่ใจว่ามันจะอยู่แบบนี้ไปได้อีกนานเพียงใด

แต่ก่อนทุกคนแห่กันเปิดร้านชาไข่มุก ตอนนี้คนสั่งชาไข่มุกลดลงอย่างเห็นได้ชัด

เมื่อกระแสนั้นมาเร็วไปเร็ว การตกกระแสจึงไม่ใช่เรื่องสลักสำคัญ

สิ่งสำคัญและมีคุณค่าจริงๆ ล้วนต้องใช้เวลา มีแต่เรื่องแย่ๆ เท่านั้นที่จะเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว

ตามกระแสเป็นเรื่องง่าย ทวนกระแสเป็นเรื่องยาก

ทวนกระแสไม่ใช่สวนกระแส เราไม่ได้จะบอกว่าเราฉลาดกว่าคนอื่น เราก็แค่มีจุดยืนที่เลือกแล้ว

อย่าให้ Fear of Missing Out มาขับเคลื่อนและบีบคั้นชีวิตอันน้อยนิดของเราเลย

หากเราใช้บัตรเครดิตซื้อของที่ไม่จำเป็น

หากเรากู้หนี้ยืมสินมาเกินตัวเพื่อซื้อ “สมบัติ” ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้

หากเราเสพสิ่งที่เป็นโทษต่อร่างกายอย่างเหล้าและบุหรี่

เราก็กำลังปฏิบัติต่ออนาคตของเราเหมือนที่ทิ้งขยะของกทม.

แม้ว่าเราจะมองไม่เห็น แม้ว่าเราจะไม่ได้กลิ่น แต่มันก็มีอยู่จริง แถมอาจมีขนาดมหึมา

เมื่อถึงวันที่อนาคตเดินทางมาถึง เราก็ต้องจัดการกับขยะกองนี้อยู่ดี ไม่มีทางหนีไปไหนได้

สิ่งที่เรากำลังทำในวันนี้ ตัวเราในอีก 20 ปีจะมองกลับมาด้วยความรู้สึกขอบคุณหรือต่อว่าอย่างไม่สบอารมณ์ เราน่าจะจินตนาการออก

อย่าใช้อนาคตเป็นที่ทิ้งขยะเลยนะครับ

วันนีัวันศุกร์ มาฟังนิทานกันนะครับ

ชายผู้หนึ่งเป็นขโมยอาชีพที่เข้าสู่วัยชรา ลูกจึงพูดกับเขาว่า

“พ่อก็อายุมากแล้ว ส่วนข้าเองก็น่าจะโตพอแล้ว ถึงเวลาที่พ่อจะถ่ายทอดวิชาขโมยให้ลูกได้หรือยังครับ”

พ่อรับปากจะสอนให้ คืนนั้นจึงพาลูกไปขโมยของที่บ้านเศรษฐี

เมื่อเข้าไปในบ้านได้แล้ว พ่อก็ใช้กุญแจผีเปิดตู้เก็บของ แล้วเรียกลูกเข้าไปซ่อนอยู่ในนั้น

เมื่อลูกเข้าไปแล้ว ผู้เป็นพ่อก็ปิดล็อกตู้แล้วร้องตะโกนว่า

“มีขโมย! มีขโมย!” ก่อนวิ่งหนีออกจากบ้านไป

หัวขโมยฝึกหัดได้แต่ซ่อนอยู่ในตู้เงียบๆ ด้วยใจระทึก คนในบ้านเที่ยวหาจนทั่วว่าขโมยอยู่ไหน เมื่อสำรวจดูทรัพย์สินก็ไม่เห็นมีอะไรสูญหาย จึงแยกย้ายพากันเข้านอน

หัวขโมยคิดอยู่นานว่าทำยังไงถึงจะหนีไปได้ สุดท้ายเขาก็คิดอะไรออก

เขาทำเสียงร้องเหมือนหนูที่กำลังกัดข้าวของ คุณผู้หญิงของบ้านจึงสั่งให้คนรับใช้นำตะเกียงมาดู เมื่อคนรับใช้เปิดตู้ออกมา ขโมยก็เป่าตะเกียงจนดับแล้ววิ่งหนีไปทันที

เศรษฐีเจ้าของบ้านรีบสั่งให้บ่าวไพร่ไล่ตามจับขโมย เมื่อถูกตามมาถึงบ่อน้ำบาดาล ขโมยจึงใช้ไหวพริบยกหินก้อนใหญ่โยนลงไปในบ่อ ส่วนตัวเองก็แอบอยู่บริเวณนั้นจนได้ยินเสียงคนพูดว่า

“น่าสงสาร ขโมยคงหมดหนทาง กระโดดลงในบ่อนี้ไปแล้ว”

เมื่อขโมยผู้เป็นลูกกลับมาถึงบ้าน เห็นพ่อกำลังนอนกรน จึงปลุกพ่อขึ้นมาต่อว่ายกใหญ่

พ่อจึงถามถึงเหตุการณ์ว่าลูกเอาตัวรอดกลับมาได้อย่างไร เมื่อได้ฟังแล้วพ่อก็ยิ้มอย่างภูมิใจ

“พ่อถ่ายทอดวิชาให้เจ้าเรียบร้อยแล้ว”

1. Nassim Taleb ผู้เขียนหนังสือเรื่อง The Black Swan ที่ทำนายไว้ตั้งแต่ปี 2010 ว่าเรามีโอกาสจะเกิดโรคระบาดไปทั่วโลก ให้คำแนะนำเรื่องการลงทุนไว้ว่า เราไม่ควรลงทุนที่ความเสี่ยงปานกลาง เพราะถ้าได้ก็ได้ไม่เยอะ และถ้ามันเจ๊งขึ้นมามันก็ยังเจ๊งอยู่ดี

Taleb บอกว่าทางที่ดีกว่าคือเก็บเงิน 90% ไว้ในการลงทุนที่เสี่ยงต่ำที่สุด เช่นพันธบัตรรัฐบาล ส่วน 10% ที่เหลือให้เอาไปลงทุนอะไรที่เสี่ยงสุดๆ ไปเลยเช่นใน venture capital ที่ลงทุนในพวกสตาร์ตอัพ

ด้วยวิธีนี้ ต่อให้แย่มากๆ ก็แค่เสียเงินแค่ 10% (ที่เราเผื่อใจไว้อยู่แล้ว) แต่เงิน 90% ของเราก็ยังอยู่

แต่ถ้าเราโชคดี เงิน 10% ที่เราลงทุนเอาไว้ในธุรกิจที่มีความเสี่ยงสูงอาจจะโตขึ้นได้เป็นร้อยเป็นพันเท่า เงิน 1 แสนบาท อาจจะกลายเป็น 10 ล้านบาทและเปลี่ยนชีวิตเราได้

2. ผมเคยเขียนไว้ว่า เด็กเรียนที่โหล่อาจไม่น่าห่วงเท่ากับเด็กที่ได้สอบคะแนนแค่กลางๆ

เพราะเด็กที่ได้ที่โหล่ ก็จะรู้ตัวแล้วว่าเขาไม่เหมาะกับ “ระบบ” ที่ถูกออกแบบมาอย่างนี้ เรียนก็สู้เขาไม่ได้ คงสอบเข้าคณะยากๆ ในมหาวิทยาลัยดังๆ ลำบาก ดังนั้นการจะได้งานในองค์กรดีๆ ก็คงยากเช่นกัน

เมื่อทางเลือกนี้ดูริบหรี่ เด็กที่ได้ที่โหล่จึงมักออกไปลองผิดลองถูกด้วยตนเอง ล้มลุกคลุกคลานจนตั้งตัวได้ และกลายเป็นเจ้าของธุรกิจ และถึงแม้จะล้มเหลว แต่จิตวิญญาณของนักสู้นี้มันจะติดตัวเขาไปตลอด

แต่คนที่สอบได้คะแนนกลางๆ นั้น ไม่กล้าพอที่จะออกไปทำอะไรเองเพราะกลัวว่ามีอะไรจะเสีย ครั้นเรียนหนังสือก็ไม่ได้โดดเด่น ก็เลยได้เรียนมหาวิทยาลัยกลางๆ และได้ทำงานในบริษัทกลางๆ และมี performance กลางๆ ชีวิตก็เลยติดหล่มอยู่ในความกลางๆ อย่างนี้

3. Derek Sivers กล่าวไว้ว่า

If it’s not important, never do it.
If it’s important, do it every day.

ถ้ามันไม่สำคัญ ก็อย่าไปทำมันเลย
แต่ถ้ามันสำคัญ ก็จงทำมันทุกวัน

เมื่อชีวิตเดินทางมาถึงจุดหนึ่ง เราต้องเลิกคิดที่จะทำทุกอย่าง เพราะถ้าเราพยายามทำทุกอย่าง เราจะทำได้ไม่ดีสักอย่าง

เราต้องเลือกให้ดีว่าอะไรคือสิ่งสำคัญสำหรับเราบ้าง และต้องกลั้นใจตัดสิ่งที่เหลือออกไปจากชีวิต เพราะแม้ว่ามันจะสำคัญเหมือนกัน แต่มันไม่ได้สำคัญที่สุด

เมื่อวันและเวลาของเรามีจำกัด บางทีเราก็ต้องคิดและใช้ชีวิตแบบ Extreme ในบางแง่มุมนะครับ